چرا بعضی از سنگ ها نورانی هستند؟

چرا بعضی از سنگ ها نورانی هستند؟ این سوال یکی از متداول ترین سوالاتی که عموم مردم دنبال پاسخ آن هستند. ما در بخش وبلاگ فروشگاه رکاب فارسی همواره سعی می کنیم مقالاتی نگارش کنیم که پاسخگو بخشی از سوالات مردم باشد. به همین علت امروز قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم. چرا بعضی از سنگ ها نورانی هستند؟ با رکاب فارسی همراه باشید. مدت زمان خواندن این مقاله در فروشگاه رکاب فارسی حداکثر پنج دقیقه زمان می برد.

اگر تا به حال سنگی را در دست گرفتید که انگار نوری را از خود به سمت شما هدایت می کند شما با یک گوهر قیمتی یا نیمه قیمتی روبرو هستید. این پدیده زمانی رخ می دهد که الکترون های موجود در اتم های خاصی از یک ماده معدنی بلوری انرژی جذب کرده و سپس در طول زمان اندک اندک آنرا آزاد می کنند. در واقع درخشش زمانی اتفاق می افتد که این پروسه طی شود.

به طور کل درخشندگی سنگ های قیمتی برای تعیین گوهر، همین طور ارزش آن گوهر بسیار حائز اهمیت است. یکی از فاکتور های تمایز بین یک سنگ مصنوعی و طبیعی همین فاکتور درخشندگی گوهرها است.

چرا بعضی از سنگ ها نورانی هستند؟ Luminescence

یکی از فاکتور های درخشندگی که گوهرشناسان با استفاده از آن گوهر را تجزیه و تحلیل می کنند بنام لومینسانس شناخته می شود. این واژه به طور کل یک لغت یونانی Luminescence است. این لغت به معنای درخشان است.

البته خود این پدیده که در فارسی یا پارسی به آن تابناکی گویند به حالت های مختلف مشاهده می شود و باید اشاره کنیم که عموما این پدیده نیازمند یک محرک اولیه است. این محرک میتواند مالشی یا تابشی توسط یک محرک فیزیکی باشد. هر کدام از این پدیده ها توسط داشنمندان مختلفی از سراسر جهان اکتشاف شدند. در تصویر بالا به خوبی قابل مشاهده است که گوهرهای متفاوت تحت تاثیر عامل نوری یکسان رنگ های مختلفی نشان میدهند.

انواع Luminescence

وقتی ما یک منبع نوری را به سمت گوهر می تابانیم دو حالت پیش خواهد آمد. اول اینکه گوهر یا سنگ بخشی از نور را جذب و آنرا تبدیل به انرژی حرارتی می کند در این حالت ما هیچ تفاوتی حس نخواهیم کرد. انگار یک لامپ دروغ اتاق روش و سپس خاموش و در نهایت روشن کردیم. اتاق همان اتاق است و رنگ های داخل اتاق عوض نمی شود یا در واقع هیچ تغییری نمی کند.

 در حالت دوم گوهر یا سنگ ، نور را در ابتدا جذب و در نهایت با طول موج بالاتر منعکس می کند. این فرآیند گاهی باعث تغییر رنگ نور بازتابی نیز خواهد شد. در ادامه با توجه به نوع انعکاس لومینسانس را طبقه بندی و دسته بندی می کنند. در تصویر بالا یک آراگونیت را در حالت عادی و بعد از تابش مشاهده می کنید.

فلورسانس از پدیده بازتابی نور

فلورسانس اولین واکنش یا پدیده ای است که امکان دارد مشاهده کنید. اگر انرژی به گوهر هدایت شد و توسط گوهر دریافت و به سرعت آزاد شد این اثر فلورسانس ذکر می گردد. 

الان از کجا متوجه بشید که این سنگ دارای فلورسانس است. اگر انرژی اولیه را قطع کنید و در همان لحظه گوهر هم دیگر انرژی نداشته باشد فلورسانس است. به همین راحتی ! کانی های این دسته در نور فرابنفش تغییر رنگ میدهند. برای تست آسان میتوانید از لامپ های تعیین اسکناس استفاده کنید. دقیقا انگار لامپ را از داخل سرپیچ شل کردید !

کشف این پدیده برای اولین بار توسط جورج استوکس در دهه 1800 میلادی روی فلوریت انجام گرفت. نام فلورسنت نیز از اول نام فلوریت نشات گرفته است. عموما کانی هایی که در ساختار مولکولی آنها ناخالصی های فلزی وجود دارد مانند کروم، منگنز، اورانیوم، نیکل، کبالت، تنگستن و غیره این واکنش را نشان میدهند. به یاد داشته باشید وجود ناخالصی آهن در گوهر بر خلاف این امر عمل خواهد کرد.

فسفرسانس از پدیده بازتابی نور

در حالت بعدی اگر نور هدایت شد و کانی ما نور را دریافت کرد و سپس اندک اندک ( از ثانیه تا ساعت ) اقدام به بازتابش کرد به آن است فسفرسانس گویند. انگار یک وام از بانک گرفته اید و هر ماه موظف به پرداخت بخشی از آن هستید.

برای تست اول باید نور را بتابانید و سپس نور را خاموش کنید. در این حالت باید گوهر شما دارای نور باشد. به نوعی همانند یک منبع نوری عمل کند که میتواند نور را یک ثانیه، 1 دقیقه یا یک ساعت به شما با شدت نوری متفاوت تحویل دهد. این نوع کانی ها هیگاه خالص نیستند و دارای ناخالصی هستند.

فلورسانس و فسفرسانس در اثر تحریک فزیکی عوامل تابشی ایجاد می شوند. هانری بکرل فیزیکدان فرانسوی برای اولین بار این عامل را شناسایی کرد.

پدیده دیگری که امکان ایجاد آن توسط حرارت وجود دارد بنام ترمولومینسانس triboluminescence شناخته می شود. همان طور که از اول نام این واژه مشخص است ترما به معنی حرارت است. در این حالت منظور زمانی است که ما در یک محیط تاریک کانی را حرارت دهیم. با انجام این کار کانی نور مرئی از خود منتشر خواهد کرد. حداقل حرارت 50 درجه و حداکثر 475 درجه است.

تریبولومینسانس یا سوده تابی بر اثر خراش، خرد شدن، مالش و ضربه در بعضی کانی ها پدید می آید. همان طور که مشخص است تریبو به معنای مالش است. این پدیده تقریبا کمیاب است با این وجود در کانی هایی مثل کلسیت، فلدسپات، فلوریت، میکا و غیره امکان مشاهده آن وجود دارد.

در واقع با ایجاد مالش پیوندهای شیمیایی شکسته می شود و در نهایت نور از خود تولید می کند. این شاید ساده ترین تعریفی باشد که بتوان برای triboluminescence به آن اشاره کرد.

تنبرسانس مشابه فتوکرومیک عینک

آخرین پدید که میخواهیم به آن اشاره کنیم بنام تنبرسانس است. تنبرسانس مشابه فتوکرومیک در شیشه عینک ها است و در فارسی به تنبرسانس فتوکرومیسم بازگشت پذیر گویند.

در واقع یک طول موج به کانی برخورد می کند و کانی از خود درخشش مرئی نشان میدهد. سپس که طول موج تغییر کند رنگ خود را از دست میدهد و بی رنگ می شود.

بهترین فرآیند برای درک این موضوع همان شیشه عینک های فتوکرومیک است. زمانیکه که شما در معرض نور خورشید هستید شیشه عینک شما دودی می شود و زمانیکه که داخل منزل هستید به آرامی رنگ دودی از بین می رود و عدسی شما به حالت شیشه مشاهده می شود. امیدواریم که مقاله چرا بعضی از سنگ ها نورانی هستند؟ برای شما مفید و کاربردی باشد. لطفا حتما نظرات خود را از طریق بخش نظرات در زیر همین مقاله با فروشاه رکاب فارسی در میان بگذارید.